Hiperbaryczna terapia tlenowa (HBO) to procedura polegająca na wdychaniu 100% tlenu przez określony czas w warunkach odpowiedniego ciśnienia tzw. atmosfer absolutnych (ATA). Ciśnienie i tlen zapewniają odpowiednio skonstruowane komory jedno, dwu osobowe.
Zabieg polega na przebywaniu w komorze przez określony czas ( 60-90 minut). W tym czasie pacjent oddycha czystym tlenem, który podawany jest do komory przez maseczkę tlenową. Podczas zabiegu pacjent lub pacjenci przebywają w wygodnej pozycji siedzącej lub leżącej. (1-4)
W komorze można odpocząć, poczytać książkę lub się zdrzemnąć. Zabieg jest przeprowadzany przez przeszkolony personel. Co ważne w obecnej sytuacji epidemiologicznej nasze pomieszczenie oraz sama komora jest dezynfekowana za pomocą ozonu, co pozwala na pozbycie się wirusów, bakterii oraz grzybów z przestrzeni komory.
Zalecenia do stosowania zabiegów Tlenowej terapii hiperbarycznej ustalane są na podstawie doniesień naukowych potwierdzających efektywność terapii w wyszczególnionych jednostkach chorobowych. Określono również jednostki chorobowe oraz objawy i dolegliwości, w których zaleca się terapię tlenowa jako wspomaganie leczenia głównego.
Wskazania do podjęcia terapii HBO zostały ustalone na konferencji Europejskiego Komitetu Medycyny Hiperbarycznej (ECHM) oraz (w USA) na konferencjach Stowarzyszenia Medycyny Podwodnej i Hiperbarycznej (UHMS). Obejmują one wiele jednostek chorobowych zarówno o przebiegu ostrym jak i schorzenia przewlekłe takie jak: zatrucie CO, zator gazowy, choroba dekompresyjna czy trudno gojące się rany (np. owrzodzenia troficzne podudzi) lub uszkodzenia tkanek po radioterapii i zapalenia kości i szpiku. Tlenoterapię hiperbaryczną wykorzystuje się też w leczeniu schorzeń nie znajdujących się w oficjalnych listach wskazań (udary mózgu, choroby skóry, urazy w sporcie, choroba Leśniowskiego-Crohna, stwardnienie rozsiane) aczkolwiek w większości tego typu przypadków prowadzi się nadal badania mające na celu potwierdzenie skuteczność terapii. W Polsce wskazania do stosowania tlenu hiperbarycznego zostały ustalone przez NFZ na podstawie wskazań ECHM.
Hiperbaryczna terapia tlenowa jest wskazana dla pacjentów z niedokrwionymi i niedotlenionymi tkankami i/lub ranami, w celu wspomagania ich gojenia się równolegle ze stosowanymi w tym samym czasie standardowymi procedurami terapeutycznymi. Połączenie chirurgicznego oczyszczania rany, antybiotykoterapii i hiperbarycznej terapii tlenowej stanowi zespół czynności usprawniających gojenie. Wzrost ciśnienia parcjalnego tlenu w płucach, znaczny wzrost jego stężenia w osoczu na zasadzie fizycznego rozpuszczania się w ilościach do 20 razy większych niż w warunkach normobarycznych. Przyczynia się to do znacznego zwiększenia promienia dyfuzji tlenu z naczyń włosowatych do otaczających je niedotlenionych tkanek. Przy zwiększonym ciśnieniu i oddychaniu 100% tlenem jego prężność w osoczu może wynieść nawet 2000 mm Hg, co zwiększa dyfuzję tlenu do tkanek czterokrotnie po stronie tętniczej, a dwukrotnie po stronie żylnej krążenia włośniczkowego. Zastosowanie tlenu hiperbarycznego powoduje wzrost aktywności p-bakteryjnej leukocytów, obniżenia zdolności neutrofili do adhezji na ścianach naczyń, a tym samym do ograniczenia uszkodzeń śródbłonka, wazokonstrykcję naczyń w obszarach o prawidłowym stężeniu tlenu bez zmian w krążeniu w obszarach o upośledzonym przepływie, przywrócenie wzrostu fibroblastów i produkcji kolagenu, stymulacja produkcji dysmutazy nadtlenkowej, magazynowanie ATP w błonach komórkowych – wpływ na redukcję obrzęków w tkankach, ograniczenie niektórych postaci odpowiedzi immunologicznej, pobudzenie aktywności osteoklastów, proliferacja włośniczek, obniżenie elastyczności soczewek w oku, zahamowanie produkcji surfaktantu w płucach, zablokowanie peroksydacji lipidów przy zatruciu CO i jego przyspieszone usuwanie z hemoglobiny(5-7). W warunkachzwiekszonego ciśnienia i wysokich stężeń parcjalnych tlen staje się lekiem wywierając wiele istotnych zjawisk w organizmie chorego, z czego najistotniejszym jest wpływ na jego metabolizm.
1. Hart G (2002) The Monoplace Chamber. W: Kindwall EP, Whelan HT Hyperbaric Medicine Practice, Best Publishing Company, Flagstaff, AZ: pp 99-126.
2. Kindwall EP (2002) The Multiplace Chamber. W: Kindwall EP, Whelan HT Hyperbaric Medicine Practice, Best Publishing Company, Flagstaff, AZ: pp 127-142.
3. Strzelec P, Majewski K (2006) Sprzęt stosowany w terapii hiperbarycznej. W: Sieroń A, Cieślar G, Kawecki M Zarys medycyny hiperbarycznej. α–medica press, Bielsko-Biała: pp140-149.
4. Shimada H, Morita T, Kunimoto F et al (1996) Immediate application of hyperbaric oxygen therapy using a newly devised transportable chamber. Am J Emerg Med 14: pp 412-415.
5. Zamboni WA, Browder LK, Martinez J (2003) Hyperbaric oxygen and wound healing. Clin Plast Surg 30: pp 67-75.
6. Matos LA, Nunez AA (2002): Enhancement of Healing In Selected problem Wounds. W: Kindwall EP, Whelan HT Hyperbaric Medicine Practice, Best Publishing Company, Flagstaff, AZ: pp 813-850.
7. Jain KK (2004) Physical, Physiological and Biochemical Aspects of hyperbaric oxygenation. W: Textbook of Hyperbaric Medicine. 4th revised and expanded edition. Hogrefe and Huber Publishers, Gottingen, Lower Saxony, Germany: pp 9-19.
8.*Marek Kawecki1,3, Grzegorz Knefel1, Bożena Szymańska1, Mariusz Nowak1, Aleksander Sieroń2 ( 4/2006)
Aktualne wskazania i możliwości zastosowania hiperbarycznej terapii tlenowej: Borgis - Balneologia Polska. s. 202-206.
